Asp ' dersleri - Baştan Sona

[wmismail]

Arkadaşlar bu dersin başlığını bu gün atıyorum. Bu gün bitmeyebilir.

YORUM YAZMAYIN !!! TEŞEKKÜR YETERLİ

Hakkı Öncal + Mutasyon.NET ' e teşekkürler ...

[wmismail]

ASP nedir?

· ASP'nin açılımı Active Server Pages şeklindedir. Aktif Sunucu Sayfaları olarak türkçeleştirmek mümkündür.

· ASP bir programdır ve IIS içinde çalışır.

· IIS'in açılımı Internet Information Services'dır. Internet Bilgi Sunucusu olarak türkçeleştirilebilir.

ASP'nin özellikleri

· ASP bir Microsoft teknolojisidir.

· IIS ile Windows 2000 üzerinde tavsiye edilen çalışma ortamıdır.

· ChiliASP ve InstantASP Windows işletimi sistemi haricinde ASP çalıştırmak için kullanılabilir. Ama önerilmez.

ASP Dosyası nedir?

· ASP dosyası düz metin, HTML, XML, ve komutlar içerir.

· ASP dosyası server üzerinde çalıştırılır.

· ASP dosyasının uzantısı ".asp"'dir.

ASP ile HTML arasında ne fark vardır?

· Tarayıcı bir HTML dosyası talep ettiğinde server hiç bir işlem yapmadan dosyayı istemciye gönderir.

· Tarayıcı bir ASP dosyası talep ettiğinde, ISS bu talebi ASP derleyicine aktarır. ASP derleyicisi dosyayı satır satır okur ve ASP kodlarını çalıştırır. Sonuç olarak işlenmiş ASP dosyası istemciye HTML formatında aktarılır.

ASP ile neler yapabilirsiniz?

· Web sitesinin içeriği üzerinde dinamik olarak düzenleme, değiştirme, ekleme veya silme işleri yapabilirsiniz.

· Kullanıcı taleplerine cevap verebilir, HTML formlardan gelen bilgileri değerlendirebilirsiniz.

· Veritabanına erişir ve bilgileri tarayıcınız üzerinden alırsınız.

· Sayfalarınızı kullanıcılara göre özelleştirebilirsiniz ve daha kullanışlı hale getirebilirsiniz.

· ASP, CGI ve PERL'e göre daha basit ve hızlıdır.

· ASP kodlarınız tarayıcı tarafında görülmez ve bu size güvenlik sağlar.

· ASP kodu işlendikten sonra tarayıcıya gönderildiği için her tarayıcı ile ASP dosyaları görüntülebilir.

· ASP programları ile siteniz üzerindeki trafiği azaltabilirsiniz

[wmismail]

Kişisel Web Server Kuralım

Bilgisayarınız Windows 95, 98, NT4 WorkStation veya NT4 Server ile çalışıyorsa, sisteminize bir Web Server programını siz kurmak zorundasınız. Windows 2000 Professional veya Windows 2000 Server ise Kişisel Web Server programını kendiliğinden kurar. Windows 98'e bir kişisel Web Server kurmaya geçmeden önce bilgisayarımıza bir kimlik vermemiz gerekir: Bilgisayarım/Denetim Masası/Ağ'ı tıklayarak açacağınız diyalog kutusunda ikinci sekme olan Tanımlama'yı açın ve "Bilgisayar adı" kutusuna istediğiniz adı yazın. Bilgisayarın ağ ortamında olması gerekmez.

Windows 98'e Kişisel Web Server kurmak için iki yol izleyebilirsiniz. Windows 98 CD-ROM'unda Add-ons klasöründeki PWS dizininde Kur.exe'yi tıklayın veya Windows NT Option Pack CD-ROM'unda Default.htm'i açın. Bilgisayarınızın Windows 98 ile çalıştığını algılayacak olan program size Personal (kişisel) Web Server (PWS) kurmayı önerecektir. Kişisel Web Server'ı kurarken her iki durumda da ikinci diyalog kutusunda Minimum/En az veya Typical/Tipik seçeneğini değil, Custom/Özel'i seçin ve açılacak yeni diyalog kutusunda Microsoft Data Access Components (MS Veri Erişim Bileşenleri) satırına işaret koyarak, Alt Bileşenleri Göster düğmesini tıklayın. Açılacak seçme kutusunda ise ADO Documentation satırına işaret koyun. Bu belgelerden daha sonra veri-yönlendirmeli Web Uygulaması yaparken yararlanacağız.

Kişisel Web Server kurulduktan sonra bilgisayarı yeniden başlatmak gerekir.

[wmismail]

PWS Kurulurken Hata Verirse

Windows 98'e PWS kurarken, programın Microsoft Transaction Server bölümüne ilişkin sistem kayıtları yapılırken, iki hata mesajı ile karşılaşabilirsiniz (0x80004005 ve 0xfee662). Bu, orijinal Windows 98 CD-ROM'undaki PWS Kur programının, Windows Registry dosyasının büyük olması halinde hata vermesinden kaynaklanıyor. Böyle bir durumla karşılaşırsanız, Bilgisayarım/Denetim Masası/Program Ekle Kaldır aracılığıyla, Personel Web Server'ı kaldırın. Bilgisayar kapanıp açıldıktan sonra, Windows 98 CD-ROM'unda Add-ons/PWS dizinindeki bütün dosyaları, sabit diskinizde Temp dizinine kopyalayın. Sonra

Please register to see this content.

adresinde "Download Mstsetup.dll" satırını tıklayın. Mssetup.exe adlı bir dosya bilgisayarınıza indirilince; bu dosyayı iki kere tıklayın ve dosyanın genişletileceği yer olarak C:\Temp'i gösterin; program Mstsetup.dll dosyasının değiştirilmesini isteyip istemediğinizi sorduğu zaman "Tamam"ı tıklayın. Şimdi, C:\Temp'deki Kur.exe (Windows CD-ROM'unuz İngilizce ise Setup.exe) programını iki kere tıklayın. PWS şimdi hatasız kurulacaktır.

[wmismail]

Windows NT4.0 Workstation veya Server'a IIS4.0 kurmak için Option Pack CD-ROM'undaki default.htm'i çalıştırmanız ve açılacak Browser penceresinde IIS'i kurma seçeneğini tıklamanız yeter. Burada da ADO Documentation'ı sabit diskinize aktarabilmek için gerekli seçeneği işaretleyin.

Windows 98'e Kişisel Web Server kurulduğunda Masaüstü'nde Yayımla (Publish) adlı bir simge belirecektir. NT sistemlerinde ise Başlat menüsünde Programlar bölümüne IIS Manager satırı eklenir. Bu yollardan biriyle PWS veya IIS'i çalıştırın. Kişisel Web Server'da Personel Web Server Manager (Yönetici) kutusu açıldığında soldaki araç çubuğunda Yönetici'nin çeşitli bölümlerine gitmeniz için gereken gezinme simgelerini göreceksiniz. Şimdi, açılan ana pencerede iki unsura dikkat edin:

1.Kişisel Web Server'ınızın adı. Bilgisayarınızın adı buraya Server adı olarak yazılmış olmalı. Biraz sonra, Internet'e koymadan önce sınayacağımız ASP sayfalarını çağırırken, Browser'ın adres kutusuna burada gördüğümüz adı yazacağız.

2.Kişisel Web Server'ın bilgisayarımızda sabit diskteki gerçek adresi. Bu, sizin Kişisel Web Server'ınızın kök (root) dizinidir. Bu genellikle C:\inetpub\wwwroot klasörüdür. Kişisel Web sitesi yaparsanız, sitenin gerektirdiği bütün dizinleriniz ve dosyalarınız burada gördüğünüz dizinin içinde olmalıdır. Yapacağımız ASP dosyalarını işte bu dizinin içine koyacağız. Bunları bir kenara not ettikten sonra, soldaki araç çubuğunda Gelişmiş simgesini tıklayın; ortadaki pencerede sanal dizinlerinizi görüyorsunuz. Bunlardan Home'u seçin ve sağdaki "Özellikleri düzenle" düğmesini tıklayın.

Ana dizinin okuma, yürütme ve makro erişim haklarının işaretli olmasına dikkat edin. İlerde kendinize Kişisel Web Server'ınızın kök dizininde yeni bir dizin oluşturursanız (örneğin "resimler" gibi) ve içine sitenizle ilgili dosyalar koyarsanız, Gelişmiş penceresinde Ekle düğmesini tıklayarak bu gerçek dizini de sitenin sanal dizinlerinden biri haline getirmeniz gerekir. Gerçek dizinin adı XYZ bile olsa, sanal dizin haline getirirken istediğiniz sanal adı verebilirsiniz. Ama unutmayın, Browser'ın adres hanesine gerçek dizin adını değil sanal dizin adını yazmanız gerekir.

Bu işlemleri IIS'te değişik araçlar ve diyalog kutularıyla, fakat temel ilkeler itibariyle aynı şekilde yapabilirsiniz. NT4 sistemlerine IIS'i kurmadan önce, Service Pack 3'ü uygulayın; Internet Explorer 5'i kurun. Elinizde varsa Service Pack 4, 5 veya 6'yı en son uygulayın.

Bu noktada, ASP sayfalarınızı sınayacağınız bilgisayarda Microsoft Internet Explorer programının kurulu bulunmasının şart olmadığını hatırlatalım. ASP sayfalarınızı Netscape ile de sınayabilirsin

[wmismail]

Kısaca anlatacak olursak XP cd sini takıyorsunuz.

Prog Ekle / Kaldır dan, Vindows bileşenlerini ekle diyoruz. Ordan İnternet İnformation Serveri bulup yüklüyoruz.

Sonra C:\inetpub\wwwroot dizinine merhaba.asp diye dosya açıoyrız. Notepad de açıp içine

<%
Response.write("Merhaba Tnctr !")
%>[/CODE]

yazıyoruz. Ve tarayıcımıza

localhost/merhaba.asp yazıyoruz. Ve çalışıyor..

Sorular için PM

[wmismail]

Şimdi, ilk ASP'mizi çalıştırdığımıza göre, biraz teknikten söz edebiliriz. HTML'in ziyaretçinin bilgisayarında çalıştığını biliyorsunuz; istemci Browser, sizin URL hanesine adını yazdığınız HTML dosyasını yine adresteki sunucu Web Server'dan ister. Web Server da bu dosyayı bulur ve içinde kayıtlı resim ve diğer unsurlarla birlikte istek sahibine gönderir. Fakat kimi zaman Server'a bize sadece bir dosyayı göndermesini değil, fakat bu dosyanın içinde kayıtlı komutlar varsa onları icra etmesini de bildirebiliriz. Bunu yapmanın bir yolu CGI programlarıdır. Bir diğer yolu ise ASP'dir. Web Server, kendisinden bir ASP belgesi talep edildiğinde, kendi kendine "Dur bakalım! ASP istendiği zaman hemen alıp göndermek yok, önce bunu ASP.DLL programlayarak gönderelim.. Ondan sonra işimize devam ederiz!" der.

ASP.DLL, kendisine bir .asp dosyasının geldiğini görünce, hemen ASP'lerin Anayasası olan global.asa'nin çalışıp çalışmadığına bakar. global.asa, tıpkı diğer ASP dosyaları gibi bir düz yazı dosyasıdır ve ASP programlarının çalışma koşullarını düzenleyen kuralları içerir. (Bu dosyayı sırası gelince ele alacağız.) Yukarıdaki örnekte gördüğümüz gibi ASP dosyası hem HTML kodları içerir, hem de içinde bir Script diliyle yazılmış kodlar vardır. ASP'ye "program" özelliği kazandıran bu Script dili ile yazılmış kodlardır. ASP.DLL, önce gelen .asp dosyasında hangi Script dilinin kullanıldığına bakar ve bunun için gerekli ortamı oluşturur; yani bu Script dilini yorumlayacak programı çalıştırır; bu program Script'i yorumlar ve icra edilecek komutları icra eder; ASP.DLL, icra edilen komutlar, işletim sisteminin yardımını istiyorsa (örneğin bir veritabanından veri çekmek gibi, veya dosya sistemine bir dosya açtırmak, yazdırmak, sildirmek gibi) bu yardımın edinilmesini de sağlar. Bütün bu işlerin sonunda sizin yazdığınız HTML kodlarına ek yapmak (örneğin bir tablonun içini, çekilen verilerle doldurmak veya dosya sisteminden edinilen bir dosyanın içeriğini sayfaya aktarmak gibi) gerekiyorsa bu ekleri ASP.DLL yapar.

ASP.DLL, kendisine sevk edilen dosyayı satır satır okur ve önce dosyadaki ASP kodlarının gerektirdiği HTML değerlerini bulur; yani önce ASP icra edilir, gereği yerine getirilir. Sonra HTML bölümleri ile birleştirilip sonuçta sunucuya saf ve temiz bir HTML sayfası gönderilir. Bu sayfanın içinde bir satır bile ASP kodu bulunmaz. Eğer sayfanıza ziyaretçinin Browser'ında çalışması amacıyla Javascript veya VBScript kodları koydu iseniz, elbette bu kodlar HTML'in parçası olarak ziyaretçiye gidecektir. Fakat giden sayfada artık ASP'ye ilişkin hiç bir şey kalmamış olacaktır.

Biliyorsunuz, mevcut sürümleri itibariyle Browser programları içinde Netscape VBScript dilini anlamaz. ASP sayfalarımızda istediğimiz Script dilini kullanabiliriz; VBScript de kullanabiliriz. Netscape'in VBScript anlamamasıyla, ASP sayfalarımızda VBScript kullanmamızın bir ilgisi yoktur; çünkü ASP sayfasının ortaya çıkartacağı HTML kodunda ASP dolasıyla VBScript bulunmayacaktır; dolayısıyla ASP sayfalarınız, Netscape tarafından da anlaşılıp, görüntülenebilecektir. Tabiî ortaya çıkacak HTML sayfasının Netscape tarafından arzu ettiğiniz gibi görüntülenebilmesi için Netscape'in anlayabildiği dinamik HTML unsurlarına yer verme zorunluğunuz hâlâ devam ediyor.

ASP tekniğinin nasıl çalıştığını anladığımıza göre şimdi biraz terminoloji serpiştirelim ki, Webmaster meslektaşlarınızla biraraya geldiğinizde, gerçekten ASP ile mesela Javascript arasındaki farkı bildiğiniz belli olsun. ASP bir Server-Side Script teknolojisidir. Internet'te istemci ile sunucu arasındaki çizginin sunucu tarafına Server-Side (Sunucu Tarafı), istemci tarafına da Client-Side (evet, doğru tahmin ettiniz: İstemci Tarafı) denir. Server-Side'da çalışan Script programları da "Server-Side Script" (Sunucu Tarafı Script'i) adını alır. Dolayısıyla şöyle bir sayfa yaparsanız (merhaba.htm), bu sayfada Client-Side Script teknolojisi kullanmış olursunuz:

Kod:

<HTML><HEAD><TITLE>JavaScript ile Tarih</TITLE><body http-equiv="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9"><body http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254"></HEAD><BODY BGCOLOR=WHITE><H1>Merhaba Dünya</H1><H2>Bugün:</H2><H3><SCRIPT LANGUAGE=JAVASCRIPT><!--tarih = new Date();document.write(tarih);//--></SCRIPT>.</H3></BODY></HTML>

HTML sayfanıza <SCRIPT>..</SCRIPT> etiketleri arasına yerleştireceğiniz bu kodun çalışması için Server'ın hiçbir şey yapması gerekmez; kodu Browser çalıştıracak ve günün tarihini size (Türkçeleştirmediğiniz için İngilizce olarak) bildirecektir. Şimdi, bir de Server tarafında çalışan Script içeren sayfaya örnek verelim

(merhaba2.asp). Bu kodu yazarken kapanan Script etiketinden sonra nokta olduğuna dikkat edin:

Kod:

<HTML><HEAD><TITLE>VBScript ile Tarih</TITLE><body http-equiv="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9"><body http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254"></HEAD><BODY BGCOLOR=WHITE><H1>Merhaba Dünya</H1><H2>Bugün:</H2><H3><SCRIPT LANGUAGE=VBScript RUNAT=SERVER>Response.write(Date)</SCRIPT>.</H3></BODY></HTML>

Bu sayfada kullandığınız Script'i VBScript ile yazdığınızı farkettiniz. Yani? Bu HTML sayfası, Netscape'de görüntülenemez! Hayıır. Görüntülenir, çünkü Script'i Netscape değil, Server çalıştıracak. Bunu <SCRIPT> etiketinin içindeki "RUNAT" özelliği ile belirtiyoruz. ("Run," çalıştır; "at" ise "içinde, üzerinde" anlamak gelir. "RUNAT" "...de çalıştır" gibi bir anlama sahiptir.) Burada RUNAT'in karşısına yazdığımız SERVER ifadesi ile, Script'in Browser'a gönderilmeden önce Server'da çalıştırılmasını sağlıyoruz; Server'a "Bu Script'i Server'da Çalıştır!" demiş oluyoruz.

Netscape bu sayfayı görüntüleyecektir; ama galiba bir terslik var. merhaba.asp ile merhaba2.asp'nin ekran görüntülerini ve kodlarını karşılaştırırsanız, birinde noktanın olması gereken yerde olduğu halde diğerinde noktanın yanlış yerde olduğunu görüyoruz. Oysa iki kodu da karşılaştırırsanız, ikisinde de nokta işareti, kodun bittiği yerde yer alıyor. Yukarıda ASP'nin icrasında HTML sayfa Server'a verilmeden önce ASP.DLL tarafından içindeki ASP kodlarının icra edildiğini söylemiştik. Nitekim, burada gördüğünüz gibi, ASP.DLL, HTML sayfayı içinde Server'ın çalıştırması gereken bölümle birlikte Server'a gönderdi; Server kendisine gelen dosyada kendi icra etmesi gereken (RUNAT=SERVER özelliği verilmiş olan Script'i) bölümü icra etti ve sonucu Browser'a aktardı. Yani, Server'ın çalıştırdığı Script'in sonucu sayfaya ASP'den sonra eklendi. Dolayısıyla, nokta, yanlış yerde kaldı.

Bundan çıkartacağımız sonuç şu olacak: ASP sayfalarımıza, Browser, Server ve ASP.DLL tarafından çalıştırılacak kodları yerleştirirken, sırasına dikkat edeceğiz ve hangi sırada icra edilmelerini istiyorsak, o sırada koyacağız.

Server ile ASP.DLL'in ilişkisi sadece Script dilini çalıştırmaktan ibaret değildir. ASP, istemciden gelen HTTP İstemi (Request) ve HTTP'ye giden Karşılık (Response) unsurlarından tutun, ActiveX Data Objects (ADO, AcvtiveX Veri Nesneleri) aracılığıyla, işletim sisteminin sunacağı veritabanına erişim imkanını ve işletim sisteminin sunduğu dosya yönetimine kadar bir çok imkanı kullanır. Bu "imkanlar" ASP'nin eline geçtiği anda "nesne" (Object) sayılırlar. Şimdi bu nesnelere biraz yakından bakabiliriz.

[wmismail]

ODBC İşliyor Mu?

Kolları sıvayıp, ASP'ye kodu yazmaya başlamadan önce yapmamız gereken bir iş daha var: ASP sayfaları geliştirme ortamımızda, ODBC (Open Database Connectivity, Açık Veritabanı Bağlantısı) olması gerekir. Windows 98, 95 (OSR2) veya NT4.0 işletim sisteminizde Denetim Masası'nda ODBC, ODBC32 veya "ODBC Veri Kaynakları (32 Bit)" adlı bir simge görüyor olmalısınız. Bunu açın, Sistem DSN sekmesini ve açılan pencerede göreceğiniz Ekle düğmesini tıklayın. Buradaki Access, dBase, Excel, FoxPro, Paradox sürücüleri 4.00.3711.08 veya daha büyük mü? Değilse, Microsoft'un sitesinden (

Please register to see this content.

) Microsoft Data Access Components (sürüm 2.1.1.3711.11 GA, 6.2 MB) güncelleme dosyasını indirin ve sisteminizi güncelleştirin. Windows 2000 kurulu sistemlerde bunu yapmaya gerek yok. Böylece sisteminiz, ilerde yazacağımız veri-yönlendirmeli Web uygulamaları için hazır hale gelmiş olacaktır.

[wmismail]

ASP'nin Unsurları

ASP tasarımcısı olarak, biz gerçekte ASP'nin Nesneleri ile birşeyler yaparız; başka bir deyişle ASP kodlarımız bu nesnelere yöneliktir, onları kullanma ve onlardan bir sonuç alma veya onlara bir sonuç aktarma amacına yöneliktir. ASP'nin Nesneleri altı grupta toplanır:

Application/Uygulama: Bir ASP sitesi, gerçekte bir Uygulama Programı olarak görülür. Bu, HTML/CGI geleneğine aşina tasarımcı için yeni bir kavram. ASP'yi icad edenler; bir ziyaretçi bir ASP sayfasından girerek, bir sitede surfing'e başladığında, onu bir programı işleten bilgisayar kullanıcısı olarak görüyorlar. Böylece, sitemiz, her ziyaretçinin karşısına çıktığında "bir program çalışmış" gibi sayılıyor. Bu yaklaşımın Web tasarımcısı olarak bize kazandırdığı imkanları ele alacağız.

Session/Oturum: Bir ziyaretçi sitemize geldiğinde, hangi sayfamızı talep ederse etsin, bu bağlantı ASP açısından bir oturum sayılır. Her oturumun belirli bir süre devam eden özellikleri, değişkenleri ve değerleri vardır. Site tasarımında oturum özelliklerinden geniş ölçüde yararlanacağız.

Request/Talep: Browser'dan Server'a ulaşan bütün bilgiler, Request (Talep) nesnesinin ögeleridir. Bu nesneyi kullanarak, istemciden gelen her türlü HTTP bilgisini kullanırız.

Response/Karşılık: Server'dan ziyaretçinin bilgisayarına gönderdiğimiz bütün bilgiler, çerezler (cookie) ve başlıklar (Header) Response (Karşılık) nesnesinin ögeleridir. Bu nesneyi kullanarak ziyaretçiye göndermek istediklerimizi göndeririz.

Server/Sunucu: ASP, Web Server programını bir nesne olarak ele alır ve onun bize sağladığı araçları ve imkanları kullanmamızı sağlar.

ObjectContext/Nesne Bağlamı: Microsoft'un Transaction Server (MTS) programının sunduğu hizmetlere erişmemizi sağlar. MTS, ASP sayfaları içinden, uygulama programlarından yararlanmamızı sağlar. ASP uzmanlığınızı ileri düzeylere ulaştırdığınız zaman MTS ve ObjectContext nesnesinden yararlanabilirsiniz

[wmismail]

ASP'nin Dili

ASP, bir teknolojidir. Kendi başına bir yazım kuralı yoktur. ASP tekniğini kullanabilmek için, ASP sayfasının talep edilmesi halinde ziyaretçiye gönderilmeden önce ASP.DLL'ye teslim edilmesi bu teknolojinin kullanılabilmesi için hemen hemen tek şarttır. Bunu, dosya uzantısını .asp yaparak sağlarız.

ASP.DLL ise, dünyada mevcut bütün Script dilleri ile verilecek komutları kabul edebilir. Sadece ASP.DLL'e sayfadaki kodların hangi dilde olduğunu söylemeniz gerekir. Bunu, ASP sayfasının birinci satırında yaparız. Örneğin ASP'ye VBScript dilini kullanmasını belirtmek için bu satırı şöyle yazarız:

Kod:

<% @Language=VBScript %>[/CODE]

ASP sayfalarında genellikle VBScript, JavaScript ve JScript kullanılır. Ancak örneğin Perl dilinden türetilen PerlScript, PHP'den türetilen PHPScript de giderek ilgi çeken ASP dilleri arasına giriyor.

Bir ASP sayfası içinde farklı Script dilleri kullanılabilir.

Biz bu kitapçıkta örneklerimizi VBScript diliyle yazacağız.

[wmismail]

ASP'nin Dili

ASP, bir teknolojidir. Kendi başına bir yazım kuralı yoktur. ASP tekniğini kullanabilmek için, ASP sayfasının talep edilmesi halinde ziyaretçiye gönderilmeden önce ASP.DLL'ye teslim edilmesi bu teknolojinin kullanılabilmesi için hemen hemen tek şarttır. Bunu, dosya uzantısını .asp yaparak sağlarız.

ASP.DLL ise, dünyada mevcut bütün Script dilleri ile verilecek komutları kabul edebilir. Sadece ASP.DLL'e sayfadaki kodların hangi dilde olduğunu söylemeniz gerekir. Bunu, ASP sayfasının birinci satırında yaparız. Örneğin ASP'ye VBScript dilini kullanmasını belirtmek için bu satırı şöyle yazarız:

<% @Language=VBScript %>[/CODE]

ASP sayfalarında genellikle VBScript, JavaScript ve JScript kullanılır. Ancak örneğin Perl dilinden türetilen PerlScript, PHP'den türetilen PHPScript de giderek ilgi çeken ASP dilleri arasına giriyor.

Bir ASP sayfası içinde farklı Script dilleri kullanılabilir.

Biz bu kitapçıkta örneklerimizi VBScript diliyle yazacağız.

[wmismail]

ASP'nin Nesneleri

Masa, nesnedir. Notebook bilgisayarınız da nesnedir! Arkadaşınız da bir nesnedir. Tabiî bunu onun yüzüne karşı söylemeseniz, iyi olur. Her nesnenin özellikleri vardır. Masa serttir. Su, içine konulduğu nesnenin biçimi alır.

ASP tekniğinde de amacımız nesnelerin özelliklerini kullanarak, ya bu özellikleri belirlemek, ya da değiştirmektir. Nesne Yönelimli Programlama (Object Oriented Programming, OOP) kavramını daha önce çok duymuş olmalısınız. Bir önceki bölümde fonksiyonlarla, Sub'larla, değişkenlerle tanıştık. Diyelim ki öğretmensiniz (ah, nerede o günler!) ve ASP programınızda her öğrencinin notunu veritabanına işleyen, veritabanından notları alarak geçeni-kalanı belirleyen veya öğrencilerle ilgili daha yapılması gereken bir çok işi yapan fonksiyonlarınız ve Sub'larınız var; bunların kullandığı bir çok değişkeniniz var: demek ki sizin ASP programınızda "öğrenci" diye bir nesneniz var. Ve siz bu nesneye yönelimli program yapmışsınız!

Her "program nesnesi" iki unsura sahiptir:

Özellik (Property, Attribute): Bir nesnenin özellikleri, onun değişkenleridir. "Öğrenci" nesnesinin "Öğrencinin Adı," "Notları," "Adresi" gibi değişkenleri, yani özellikleri vardır.

Metod (Method): Bir nesnenin işlemesi, çalışması için, kısaca kendisinden bekleneni yerine getirebilmesi için çalışma yöntemlerine ihtiyacı vardır. Dolayısıyla bir ASP nesnesinin fonksiyonları, onun metodlarıdır.

Fakat ASP'de nesneler sadece sizin öbekler halinde toplayacağınız fonksiyonlar ve değişkenlerden ibaret değildir. Bir kere, ASP programında kullandığınız Script dilinin getirdiği nesneler vardır. ASP sayfasını Javascript ile yazarsanız başka, VBScript ile yazarsanız başka dil nesnelerine sahip olursunuz; ancak her ikisinde de ortak olan "Scripting" nesneleri vardır. Bunlara birazdan ayrıntılı ele alacağız. Sonra Web Server'ın size hazır sunduğu nesneler vardır. Bunları daha sonraki bölümde göreceğiz. Ve tabiî, Browser'ın bir HTML sayfasının bölümlerini nesne sayarak oluşturduğu nesneler vardır. Bunlara da diğer nesneleri ele alırken sırası geldikçe değineceğiz. (Tabiî bir de ASP programınızı Javascript ile yazarsanız, VBScript'ten farklı olarak kendisi nesne-yönelimli bir dil olan Javascript'in oluşturmanıza imkan vereceği nesneler vardır. Fakat bu nesneler, bu kitapçığın kapsamı dışında kalıyor.)

Nesneler nasıl oluşmuş olursa olsunlar, daima size bir değer verirler:

Kod:

Nesne.Özellik = Değer [/CODE]

Bir nesnenin bir özelliğinin değeri, bizim için bir değişken değeri gibi önem taşır:

Kod:

[CODE]If Nesne.Özellik > Değer Then ... [/CODE]

Nesnelerin özelliklerinin değerlerini değişkenlere atayabiliriz; ancak bunu yaparken Nesne'nin bir metoduna (fonksiyonu) göndermede bulunmamız ve gerekiyorsa bu fonksiyona kullanması için veri göndermeliyiz (bir fonksiyona kullanması için gönderilen değere argüman/argument denir):

Kod:

[CODE]Degisken = Nesne.Metod(argüman1, argüman2...) [/CODE]

Daha sonra bu değişkeni istediğimiz yerde kullanırız. Bu kadar teoriden sonra bir örnek nesne oluşturursak, belki işin içinden daha kolay çıkabiliriz.

Nesneler, diğer yararlarının yanı sıra, birbiri ile ilgili Sub'larımızı, fonksiyonlarımızı ve değişkenlerimizi birarada tutmamızı sağlar. Şimdi VBScript ile bir nesne oluşturabiliriz:

Kod:

[CODE]<%Class OgrenciPublic Adi, Soyadi, NoFunction AdiSoyadiAdiSoyadi = Adi & " " & SoyadiEnd FunctionEnd Class %>[/CODE]

Bir dakika! Nesne (object) adını verdik fakat Class (sınıf) oluşturduk! Bu grubun Object..End Object olması gerekmiyor mu? Belki haklısınız; ama bir "sınıf" ancak VBScript tarafından kullanılmaya başlanırsa Nesne olur. Dolayısıyla biz "sınıf" yazarız; VBScript onu Nesne haline getirir. Peki, nesneyi oluşturduk; şimdi bunu nasıl kullanacağız. Çok kolay; önce bu nesneden yeni bir olgu (instance) oluşturacağız; sonra.. Ama önce bunu nasıl yapacağımızı yazalım:

Kod:

[CODE]<%Dim Ogr1Set Ogr1 = New OgrenciOgr1.Adi = "Necip" Ogr1.Soyadi = "Fazıl"Ogr1.No = "181"Response.Write Ogr1.AdiSoyadi%>[/CODE]

Her nesne, New (yeni) komutu ile yeni bir değişkene bütün özelliklerini verir. Burada Ogr1 değişkeni, yukarıda oluşturduğumuz Ogrenci nesnesinin bütün özelliklerini kazanmış oluyor. Ogrenci nesnesinin ".Adi", ".Soyadi" ve ".No" özellikleri olması gerekir; nitekim Ogr1'e bu özelliklerini burada veriyoruz. Ogrenci nesnesinin bir de metodu (fonksiyonu) var; Ogr1 bunu da kazanabilir mi? Tabiî; hem kazanır, hem de bunu ziyaretçinin Browser penceresine yazdırabilir.

Nesne kavramını kavramak zordur. Fakat yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi, ASP sayfalarınızda nesne oluşturarak çalışmaya alıştığınız zaman bunun sağladığı kolaylıktan kolayca vazgeçmeyeceksiniz.

[wmismail]

Hata (Err) Nesnesi

Hangi dille olursa olsun program yazarken hata yapmak kaçınılmaz bir kuraldır. Dolayısıyla kullandığınız programlama dili hatalarınızı kolayca yakalamanıza imkan vermelidir. ASP programlarınızda yazım yanlışlığı, olmayan değişkene gönderme gibi Script hatası olmaması gerekir. Bu tür hatalar, program Web'e gönderilmeden mutlaka ayıklanmalıdır. Fakat programcı olarak öngöremeyeceğiniz, ve çoğu Web ziyaretçisinden veya ziyaretçinin bilgisayarından kaynaklanan hata durumları olabilir. VBScript, şu standart komutla beklenmedik hata durumlarında programın yoluna devam etmesini sağlayabilir:

Kod:

<% On Error Resume Next %>[/CODE]

Bu komutla VBScript'e, hata halinde bir sonraki satırdan yoluna devam edecektir. Fakat oluşan hata, programın daha sonra vermesi beklenen sonucu vermesini önleyebilir. VBScript, Err (Hata) Nesnesi'nin bir çok özelliğinden özellikle hata sayısı (Number), tanımı (Description) ve kaynak (Source) özellikleri ile size hatanın ne olduğunu ve nereden kaynaklandığını söyleyebilir. Bu özellikleri kullanarak, programlarınızda, en azından geliştirme aşamasında, örneğin,

Kod:

[CODE]If Err:Number = xx Then[/CODE]

şeklinde bir ifade ile hatanın türüne göre programın kazasız yürümesini sağlayabilirsiniz. Burada xx yerine 108 ayrı hata numarası yapabilirsiniz. Hata numaraları, Microsoft'un VBScript sitesinden edinilebilir.

[wmismail]

Dosya Sistemi Nesnesi

Dosya Sistemi Nesnesi (FileSystemObject), ASP programının, Web Sunucusunun sabit disk sisteminde, sürücüleri, klasörleri ve dosyaları yönetmekte kullanacağımız temel araçtır. Burada, ne denli güçlü bir araçtan söz ettiğimizi hemen görebilmek için şu kodu yazalım ve dosya_yaz.asp adıyla kaydedelim:

<%Dim YaziFSO, yazSet YaziFSO = CreateObject("Scripting.FileSystemObject")Set yaz = YaziFSO.CreateTextFile("c:\yazi_deneme.txt",True)y az.WriteLine("Bu bir denemedir.")yaz.Close%><H2><CENTER>Bu Web sayfası sabit diske yazı yazdırır!!<BR>Şimdi C: sürücüsünde yazi_deneme.txt adlı bir dosya olması gerekir!<BR>Lütfen bakar mısınız?</H2>[/CODE]

Kodumuzun Dim satırında iki değişken belirlediğimizi görüyorsunuz. Fakat bu iki değişkeni sistem nesnesi olan Scripting'in yeni bir olgusu olarak kullanacağımız için daha önce standart değişkenlere değer atadığımız gibi değil, fakat Set komutundan yararlanıyoruz, ve YaziFSO değişkeninde bir "Scripting.FileSystemObject" nesnesi oluşturulmasını sağlıyoruz. (ASP uzmanları arasında gelenek, nesne değeri tutan değişkenlere, ilgili nesnenin baş harflerini eklemektir. Böylece bir değişkenin adına bakarak, işlevini anlamak mümkün olur.)

"yaz" değişkeni YaziFSO'da yeni bir olgusunu oluşturduğumuz FileSystemObject'in CreateTextFile (Düzyazı dosyası oluştur) metodunu kullanıyoruz; bu metod oluşturulacak dosyanın adını ve eğer bu dosya varsa üzerine yazılmasına izin veren True (doğru) veya buna izin vermeyen False (yanlış) kelimesini argüman olarak alır. "yaz" değişkeni şimdi kendisi bir metod kullanabilecek şekilde, FileSystemObject'in bir örneğidir; nitekim WriteLine metodu ile biraz önce oluşturulan dosyaya, argüman olarak verdiğimiz metni yazdırmaktadır. Bu kodu çalıştırdıktan sonra, sabit diskinize bakarsanız, düzyazı dosyasını göreceksiniz:

Bugüne kadar Web tekniği olarak Browser'da bir sayfayı görüntüleyebileceğimizi sanıyor idiysek, sistem nesneleri kullanarak çok daha farklı şeyler yapabileceğimizi görmüş olduk. Şimdi FileSystemObject'i daha yakından tanıyabiliriz. Bu nesne bize sabit diske erişme ve onun kaynaklarını kullanma imkanı verir. Bütün nesneler gibi kullanılabilmesi için önce bir değişkenin bünyesinde oluşturulması gerekir:

Kod:

[CODE]<%Dim DosyaSistemiSet DosyaSistemi = CreateObject("Scripting.FileSystemObject")%>[/CODE]

[wmismail]

Metin (TextStream) Nesnesi

Dosya sistemi nesnesi bize disk sistemine, klasörlere ve dosyalara erişme imkanı verir ama yeni dosyaları oluşturmak veya mevcutlara ek yapmak için yeterli özellik ve metoddan yoksundur. Bunu TextSream nesnesi sağlar.

Bilgisayar işletim sistemlerinin anası, Unix'e aşina iseniz, klavyeden sabit diske kadar bir bilgisayara girdi akımı bulunduğunu, bunlardan birinin de metinler olduğunu hatırlayacaksınız (Aşina değilseniz, şimdi oldunuz!). Bir işletim sistemi, metin dosyalarını okurken, yazarken bir metin akışı olur; TextStream nesnesinin adı da bunu anlatıyor: Metin Akımı. Web Server ve dolayısıyla ASP açısından sabit diske bir metin yazarken, veya sabit diskten bir metin okurken, bir metin akışı nesnesi oluşur. Bu nesnenin özellikleri ve metodlarını kullanarak, örneğin ziyaretçilerin sitemize bırakacakları form bilgilerini Web Server'ın sabit diskine yazdırabiliriz. Veya mevcut metinleri okuyabilir ve bunların içeriğini ziyaretçimize göndereceğimiz HTML sayfanın etiketlerinin içeriği olarak kullanabiliriz. Metin dosyası okumak ve yazmak disk sistemini ilgilendiren bir eylem olduğu için yine Scripting nesnelerinden FileSystemObject nesnesinden yararlanacağız; fakat bu kez değişik metodlar kullanacağız.

[wmismail]

Metin Dosyası Oluşturma (CreateTextFile)

Aslında biraz önce, ASP nesnelerinin neler yapabileceğine örnek olarak yazıp dosya_yaz.asp adıyla kaydettiğimiz program, bir metin dosyasını yazdırma işlemiydi. Oradaki kodlara yeniden göz atarsanız, CreateTextFile (metin dosyası oluştur) metodunu yardıma çağırıyor ve bu metoda argüman olarak yeni metin dosyasının yolunu ve adını veriyorduk. Bu metod TextStream nesnesinindir; ve otomatik olarak bu nesnenin diğer metodlarını kullanmamızı sağlar. kullandığımız metodlar ise WriteLine (satır yaz: bir String'i sonuna yeni satır karakteri koyarak dosyaya yazar) ve Close (kapat: açılan metin dosyasını kapatır).

TextStream'in burada kullandığımız ikisinin dışında iki metodu daha vardır:

Write (yaz): Bir String'i dosyaya yazdırır; satır sonuna yeni batır karakteri (Return kodu) koymaz.

WriteBlankLines (boş satır yaz): Bir metin dosyasına argüman olarak vereceğiniz sayıda boş satır yazdırır.

[wmismail]

Varolan Metin Dosyasına Ek Yapma (OpenTextFile)

Metin yazdırma işlerinde sık sık uygulayacağımız bir senaryo, mevcut bir metin dosyasına ek yapmak olacaktır. Örneğin bütün ziyaretçilerimizin sitemizdeki konuk defterine yazdıklarını, bir metin dosyasında toplamak isteyebiliriz.

Bunu OpenTextFile metodu ile yapacağız. Bu metod, tahmin edeceğiniz gibi, açılacak dosyanın yolunu ve adını isteyecektir. Örneğin, dosya_yaz.asp'nin ilgili satırı şöyle olacak:

Kod:

Set yaz = YaziFSO.OpenTextFile("c:\yazi_deneme.txt",8,0)[/CODE]

Burada dosya yolunu ve adını veren birinci argümana ek olarak iki yeni argüman görüyorsunuz: "8,0" şeklinde. Bunlardan birinicisi girdi/çıktı durumu (I/O Mode), ikincisi ise biçim (Format) ile ilgilidir. I/O Mode parametreleri şunlardır:

1: okumak için aç

8: eklemek için aç

Açılacak dosyanın biçimini belirttiğimiz son argüman ise şu değerlerden birini alabilir:

0: ASCII dosyası olarak aç

-1: Unicode dosyası olarak aç (Örneğin içinde Türkçe karakterler varsa)

-2: Sistemin varsayılan dosya türü olarak aç

Buna göre, bir dosyayı salt okumak için açmak amacıyla "1,0" argümanlarını kullanmamız gerekir. Diyelim ki bir dosyayı açtık. İçindekileri nasıl okuyabiliriz? Bir döngüyle. İşte örneği:

Kod:

[CODE]<%Dim DosyaSistemi, MetinDosyasi, SatirSet DosyaSistemi = CreateObject("Scripting.FileSystemObject")Set MetinDosyasi = DosyaSistemi.OpenTextFile("c:\yazi_deneme.txt",1, 0)DoSatir = MetinDosyasi.ReadLine%><%=Satir%><%Loop Until MetinDosyasi.AtEndOfStreamMetinDosyasi.Close%>[/CODE]

Burada kullandığımız metod dikkatinizi çekmiş olmalı: ReadLine. Bu, açılan metin dosyasından bir satır okutmamızı sağlar. İkinci ve son satırları okutmamızı ise Do..Loop kontrolü sağlıyor. Bu döngü ne kadar sürüyor? MetinDosyası nesnesi, AtEndOfStream (akımın sonunda) oluncaya kadar. Bu, dosyanın sonuna geldiğimiz anda ortaya çıkan bir durum; bu durumla karşılaştığı anda Do..Loop, yaptığı işi durdurup, bir sonraki komuta geçecektir. Burada kullandığımız ReadLine metoduna ek olarak yararlanabileceğimiz diğer metodlar ise şunlardır:

[b]Read (oku):[/b] Bir sayı örgümanı ile çalışır ve verdiğiniz sayı kadar karakter okur.

[b]ReadLine (satır oku):[/b] Bir satır okur ve String olarak verir.

[b]ReadAll (tümünü oku):[/b] Bütün satırları okur ve tek String olarak verir.

[b]Skip (atla):[/b] Bir sayı argümanı ile çalışır ve verdiğiniz sayı kadar karakteri atlar.

[b]SkipLine (satır atla):[/b] Bir sonraki satıra atlar.

Bu metodlarla sağladığımız okuma işinin kontrolü amacıyla şu özellikleri de kullanabiliriz:

[b]AtEndOfStream (akımın sonunda):[/b] Okutulan dosyanın sonuna gelinmesi halinde True (doğru) olur.

[b]AtEndOfLine (satırın sonunda):[/b] Okutulan satırın sonuna gelinmesi halinde True (doğru) olur.

[wmismail]

Sunucu (Server) Nesneleri

Buraya kadar ele aldığımız nesneler bir anlamda bizim sadece tek tek sayfalarda yararlanacağımız araçları sağlıyor. Oysa ASP'yi diğer CGI teknolojilerinden ayıran başlıca özelliklerden biri tek tek Web sayfalarını sanki bir bilgisayar programının çeşitli pencereleri, diyalog kutuları, mesaj kutuları, girdi kutuları gibi, birarada bir "uygulama programı" olarak bağlayabilmesidir. Başka bir deyişle bize, ziyaretçinin sitemize bağlandığı ve ana sayfamızı açtığı andan itibaren sitemizin bir program bütünlüğünde çalışmasını sağlayacak araçlar gerekir. Bunu ancak Web Server'ın yardımıyla yapabiliriz.

ASP sayfalarımızda kullanacağımız ikinci grup nesne, Sunucu Nesneleri'dir. Bu grupta tabiî önce Sunucu'nun kendisi yer alır; sonra ziyaretçi ile kurduğumuz ilişki gelir. Ziyaretçi ile ilişkimizi iki yönlü trafiğe benzetebilirsiniz: ondan bize gelen talepler, bizim ona karşılıklarımız.

Ziyaretçiden bize gelen trafiğe neden "Talep" diyoruz? Ziyaretçi, Browser'ının URL hanesine yazdığı her adresle, veya formlardaki bir düğmeyi veya sayfalarımızdaki herhangi bir köprüyü tıklamakla, Server'a "Bana şunu göndersene!" demiş olur. Bu taleptir. Ziyaretçi taleplerinin tümü Talep Nesnesi (Request Object) olarak bir arada ele alınabilir. Server'ın bu taleplere verdiği karşılıklar, yani ziyaretçinin Browser'ına gönderdiği sayfalar, resimler, sesler, videolar ise karşılıktır ve ASP açısından Karşılık Nesnesi'ni (Response Object) oluşturur.

Bu bölümde bu nesneleri daha yakından tanıyacağız.

[wmismail]

Server Nesnesi

Web Server, ASP için bir nesnedir, ASP'nin bir çok işini bu nesnenin özellikleri ve metodları halleder. Server nesnesinin bir özelliği (ScriptTimeout) ve dört metodu (CreateObject, HTMLEncode, URLEncode, MapPath) vardır. Web Server çalıştığı bilgisayarın sizin siteniz adına yönetiminden sorumludur; dolayısıyla bu kadar az özellik ve metodu var diye bu nesneden çok yararlanmayacağımızı sanmayın. ActiveX ve COM bileşenlerini çalıştırmak Server'ın görevidir.

ScriptTimeout Özelliği: Diyelim ki bir ASP Script'i ya bizim, ya ziyaretçinin, ya da Server'ın bir hatası üzünden sonsuz döngüye girdi! Döngünün durması için gerekli şart asla yerine gelmiyor ve Script bir türlü yapacağı işi yapıp, sonlandırmıyor. Bu durumlarda ziyaretçinin ve tabiî Server'ın sonsuza kadar beklemesi mümkün değil! Programın bir şekilde durdurulması gerekir. Bunu hemen hemen bütün Web server programlarının Script Timeout (Script süre sınırı) diyalog kutusuna bir değer girilerek yapılır. Öreğin MS-Internet Information Server için varsayılan Script Timeout süresi 90 saniyedir. Yani ISS, herhangi bir Script'in çalışıp-durmasını 90 saniye bekler; bu sürenin sonunda Script'in çalışması tamamlanmazsa ziyaretçiye arzu ettiği sayfanın veya unsurun bulunamadığını bildirir. Bu süreyi (Server'ın varsayılan değerinin altında) kısaltmak değilse bile uzatmak elimizdedir. Bunu ScriptTimeout özelliğini kullanarak yaparız. ASP sayfasının herhangi bir yerine örneğin şu kodu koymak yeter:

Kod:

<% Server.ScriptTimeout = 100 %>[/CODE]

Bu örneğe göre Server'ın varsayılan Script Timeout süresi 90 saniye ise 100 saniyeye çıkmış olur.

Böyle bir şeyi neden yapmak isteyebiliriz? Script'iniz çok karmaşık veya başka bir Server'daki veritabanından veri çekiyor, olabilir. Gerçi bu anlamda 90 saniye bilgisayar milleti için bir asır anlamak gelir, ama yine de durdurulmasaydı işini başarıyla tamamlayacak bir Script, bu sürenin kısalığı yüzünden Server tarafından durdurulabilir. ASP sayfalarınız çok karmaşıksa ve sürekli Timeout hatası veriyorsa, hata aramadan önce bu süreyi uzatabilirsiniz.

CreateObject Metodu: İlk ASP kodunu yazdığımız andan beri bu metodu kullandığımızı görüyorsunuz. CreateObject (nesne oluştur) olmasa idi, dört mevsim birbirini izleyebilir, Dünya Güneş'in etrafında dönebilir miydi? Hiç sanmam. Fakat lütfen o CreateObject ile bu CreateObject'i birbirine karıştırmayın. Yukarıda kullandıklarımız Scripting nesnesinin bir metodu idi; bu Server nesnesine aittir. Diyelim ki sayfanızda reklam amaçlı banner grafiklerini belirli zaman aralığı ile veya ziyaretçiye gönderdiğiniz Cookie (çerez) bilgilerine göre değiştirmek istiyorsunuz. Bunun için diyelim ki MS-Web Server Programının AdRotator bileşininden yararlanacaksınız; şöyle bir kod işinizi görebilir:

Kod:

[CODE]<% Set Reklam = Server.CreateObject ("MSWS.AdRotator")%><%= Reklam.GetAdvertisement("/reklamlar/buyukbanka.txt")%>[/CODE]

Burada GetAdvertisement, Server'ın AdRotator bileşininin bir metodudur. Server'ın CreateObject metodundan, veritabanına ulaşırken de yararlanacağız.

MapPath (Yolu belirle) Metodu: Web Server açısından "kök dizin" (root directory) Server'ın bulunduğu bilgisayarın sabit diskinde, herhangi bir klasör olabilir. Örneğin IIS için bu varsayılan değer olarak "C:\inetbup\wwwroot" klasörüdür. Özellikle ASP ile "program niteliğinde siteler" yapmaya başladığımızda, sitenin ilgili bütün dosyalarının bulunduğu bir dizin için yol belirlemek isteyebiliriz. Bunu Server nesnesinin MapPath (Yolu belirle) metodu ile yapabiliriz:

Kod:

[CODE]WebDizini = Server.MapPath("/benim_site")[/CODE]

Bu komutla WebDizini değişkenin değeri muhtemelen şöyle olacaktır: "C:\inetbup\wwwroot\benim_site\" Fakat bu metodun sadece böyle duragan biçimde kullanılması gerekmez; bazen sayfalarımızda ziyaretçi ile etkileşmenin sonucu olarak varsayılan Web dizinimizi değiştirmek isteyebiliriz. Sözgelimi biri Türkçe, diğeri İngilizce iki sitemiz varsa, ve ana sayfamızda ziyaretçi Türkçe'yi seçtiyse, o noktadan itibaren Web uygulamamız için Web kök-dizini, "/turkish/" olacak ve mesela resimlerimiz için verdiğimiz "/resimler/" dizini kök dizinde değil, "/turkish/resimler/" klasöründe aranacaktır. Web yolunu dinamik olarak, yani ziyaretçinin tercihine bağlı şekilde değiştirebilmek için, önce ziyaretçiden gelecek bilgileri nasıl kullanacağımıza, yani Request (talep) nesnesine değinmemiz gerekir.

HTMLEncode, URLEncode: İçinde HTML açısından kod parçası veya özel işaret sayılan karakterler bulunan metinleri sayfamıza içerik olarak göndereceğimiz zaman Server'ın işaretleri aynen metin gibi göndermesini sağlamak için, örneğin:

Kod:

[CODE]Server.HTMLEncode("Değisken1 < Değisken2")[/CODE]

yazarsak, ASP bu metni HTML kodu olarak yorumlamaz, metin olarak algılar.

Internet'te bazen özellikle sayfa adresleri belirtilirken bazı değerlerin "URL Kodu" dediğimiz şekilde kodlanmış olarak gönderilmesi gerekir. Bu kodlama türünde boşlukların yerine + işareti konmuş olması şarttır. Bu tür bilgiler göndereceğimiz zaman:

Kod:

[CODE]Server.URLEncode("kelime 1 kelime2 kelime3")[/CODE]

şeklindeki bir kod Bunu hemen şu şekle sokacaktır:

kelime1+kelime2+kelime3

[wmismail]

Talep (Request) Nesnesi

Web Server çok akıllı bir programdır; bir Web ziyaretçisi herhangi bir talepte bulunduğu, yani bir sayfanın gönderilmesini istediği anda, bu talebi, bir nesne halinde ele alır; kolleksiyonlar oluşturur. Bu kolleksiyonlar, HTTP protokolü ile iletişimin sonucu olarak ziyaretçinin Browser'ından ve Internet'e giriş noktası olan ISS'in bilgisayarından başlayan ve Web Server'dan derlenen bir dizi bilgidir. Bir anlamda, Request nesnesi, Web programımızın Girdi (Input) bölümünü oluşturur.

Request nesnesi kendi içinde dört ana nesne barındırır

QueryString ve Form

Web ziyaretçisinin bilgisayarından kalkıp Server'a gelen herşey, QueryString kolleksiyonunu oluşturur. Bu ziyaretçinin Browser'ın URL adresi hanesine yazdığı bir basit HTML sayfası yolu ve adı olabilir; bir Form'un Gönder düğmesini tıkladığında gelen bilgiler olabilir. Bu bilgilerin şu özelliklerini kullanabiliriz:

Content_Length: Bir Form'dan gelen bilgilerin tümümün byte olarak boyutudur.

Remote_Host: Ziyaretçinin IP adresini verir; ancak Internet'e çevirmeli ağ ile bağlanan ziyaretçilerimiz her seferinde farklı bir IP bildirebilirler. Bu yüzden bu bilgiyi ziyaretçinin kimliği sayamayız.

Request_Method: Form'da kullandığımız GET veya POST metodunu bildirir. İki yöntemle gelen bilgi farklıdır. Form'un oluşturduğu bilgileri GET yöntemi ile alırsak bu, çevre değişkenlerinden QUERY_STRING değişkeninin içine yazılır. Başka bir ifade ile Form'daki bütün değişkenlerin adları ve bu değişkenin içerdiği değer yumak yapılır (bu yumağın niteliğine ve nasıl çözeceğimize geleceğiz!) ve Server'da QUERY_STRING değişkeninin değeri olarak yazılır. Form'un bilgilerini POST yoluyla alıyorsak bunlar Request nesnesinin Form kolleksiyonunun içinde Form'un değişken adları ve ziyaretçinin bu değişkenler için sağladığı değerler olarak ayrı ayrı yazılır. GET ile sınırlı, POST ile sınırsız bilgi alabiliriz.

Script_Name: O anda çalıştırılmakta olan ASP sayfasının adını verir.

[wmismail]

ServerVariables (Server Değişkenleri)

ALL_RAW HTTP:Header içinde yer alan bütün değişkenler ve değerleri. Header adları ve değerleri istemci Browser'ın verdiği şekilde gösterilir.

APPL_MD_PATH:Web Server'ın ISAPI.DLL dosyası için varsaydığı kök dizin

APPL_PHYSICAL_PATH:Web Server'ın varsaydığı kök dizinin gerçek yolu

AUTH_PASSWORD:Kullanıcı Web Server'a kullanıcı adı/parola yöntemiyle bağlanabiliyorsa, kullanılan parola

AUTH_TYPE:Kullanıcı Web Server'a kullanıcı adı/parola yöntemiyle bağlanabiliyorsa, kullanılan yetkilendirme yöntemi

AUTH_USER:Kullanıcı Web Server'a kullanıcı adı/parola yöntemiyle bağlanabiliyorsa, kullanıcı adı

CERT_COOKIE:Kullanıcı siteye bağlanmak için yetkilendirme sertifikası kullanıyorsa kendisine verilen kimlik (ID)

CERT_FLAGS:Sertifikanın varlığını gösteren bit değeri

CERT_ISSUER:Sertifika varsa veren kurum

CERT_KEYSIZE:Secure Socket Layers kullanılıyorsa, bağlantı için anahtar değeri

CERT_SECRETKEYSIZE:Özel anahtar değeri

CERT_SERVER_ISSUER:Sertifikayı veren merci

CERT_SERVER_SUBJECT:Server Sertifikasının "konu" alanı değeri

CERT_SUBJECT:İstemci Sertifikasının konu alanı değeri

CONTENT_LENGTH:İstemcinin gönderdiği bilgi yumağının boyutu

CONTENT_TYPE:Ziyaretçiden gelen bilgilerin GET veya POST metoduna göre edindiği tür

GATEWAY_INTERFACE:Web Server'ın ziyaretçi ile etkileşim arayüzünün adı ve sürümü. Genellikle: CGI/1.1

HTTPS:Ziyaretçi ile bağlantı güvenli ise ON, değilse OFF

HTTPS_KEYSIZE:Secure Sockets Layer için bağlantı anahtar sayısı

HTTPS_SECRETKEYSIZE:Özel Server sertifikasının gizli anahtar sayısı

HTTPS_SERVER_ISSUER:Özel Server sertifikasının veren merci

HTTPS_SERVER_SUBJECT:Özel Server sertifikasının konusu

INSTANCE_ID:Web Server'ın aynı anda kaç kere çalışmakta olduğu

LOCAL_ADDR:İstemcinin IP numarası

LOGON_USER:İstemci Windows NT sisteminde ise oturum açma adı

PATH_INFO:Çalışmakta olan ASP'nin göreli yolu ve adı

PATH_TRANSLATED:Çalışmakta olan ASP'nin gerçek yolu ve adı

QUERY_STRING:İstemcinin gönderdiği bilgi kümesi

REMOTE_ADDR:İstemcinin Host'unun (ISS'inin) IP'si

REMOTE_HOST:İstemcinin Host'unun (ISS'inin) adı

REMOTE_USER:İstemcinin gerçek adı

REQUEST_METHOD:İstemciden bilgi isteme yöntemi (GET veya POST)

SCRIPT_NAME:Çalışmakta olan ASP'nin adı

SERVER_NAME:Sunucu'nun adı

SERVER_PORT:Sunucuya bağlantının geldiği TCP kapı numarası

SERVER_PORT_SECURE:TCP kapısı güvenli ise 1, değilse 0

SERVER_PROTOCOL:Server'ın çalıştırdığı HTTP'nin sürümü

SERVER_SOFTWARE:Server programının adı ve sürümü

URL:Şu anda geçerli URL

Şİmdilik bu yarın devam edeceğiz.

[esaka]

Kullanıcı ile etkileşimli siteler

PWS Kurulumu

VB Script

Database İşlemleri

İletişim Formu

Sayaç Sistemi

ASP Nedir? IIS Kurulumu

ASP ve VB Script

ASP ve Döngüler

ASP Prodedürler ve Hazır Fonksiyonlar

ASP Classları ve Nesneleri

ASP Database İşlemleri

http://rapidshare.com/files/66059008/farkliyiz.com.ASP.Egitim.2CD.part01.rar 

http://rapidshare.com/files/66070012/farkliyiz.com.ASP.Egitim.2CD.part02.rar 

http://rapidshare.com/files/66081566/farkliyiz.com.ASP.Egitim.2CD.part03.rar 

http://rapidshare.com/files/66082438/farkliyiz.com.ASP.Egitim.2CD.part04.rar[/CODE]